Sáng ngày 07/8/2019 tại Quảng Ninh đã diễn ra Lễ khai mạc Hội nghị khoa học và công nghệ hạt nhân toàn quốc lần thứ 13 (VINANST-13) do Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ (KH&CN) tỉnh Quảng Ninh tổ chức.

Tham dự Hội nghị có Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Công Tạc, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh Vũ Thị Thu Thủy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai Nguyễn Hòa Hiệp, Tổng Cục trưởng Tổng Cục khí tượng thủy văn Trần Hồng Thái, Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam kiêm Trưởng Ban Tổ chức Hội nghị Trần Chí Thành. Về phía quốc tế có bà Jane Gerado Abaya - Giám đốc Phòng Hợp tác kỹ thuật khu vực châu Á - Thái Bình Dương của Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế,  Phó Đại sứ Pháp tại Việt Nam Olivier Sigaud và đại diện Bộ Năng lượng Hoa Kỳ, bà Nina Palmer.

Mở đầu phiên khai mạc VINANST-13, Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Công Tạc đã xúc động nhớ lại sự kiện bom nguyên tử cách đây 74 năm trước ở Hiroshima và Nagasaki tại Nhật Bản. Thứ trưởng nhấn mạnh về vai trò của năng lượng nguyên tử (NLNT), mở ra thời đại mới cho nhiều quốc gia và cho cả nhân loại. Khoa học nguyên tử đã làm thay đổi bộ mặt của thế giới, ảnh hưởng đến kinh tế, chính trị, địa lý và làm thay đổi nhiều cuộc sống tại các quốc gia. NLNT có vai trò lớn vì là công cụ ứng dụng nhưng cũng là vũ khí nguy hiểm. Đối với Việt Nam - một nước đang phát triển, Việt Nam chỉ sử dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình, điều này đã được ghi trong các chính sách của Chính phủ Việt Nam.

“Trước đây, khi điều kiện kinh tế của Việt Nam còn khó khăn, Việt Nam biết ơn các nước phát triển, đặc biệt là Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) đã hỗ trợ Việt Nam trong phát triển KH&CN hạt nhân. Ngày nay, kinh tế của Việt Nam đã phát triển nhanh, GDP tăng trung bình 6-7%/năm, trong đó có sự đóng góp rất hữu dụng của NLNT. Nhờ sự hỗ trợ của IAEA cũng như của các nước phát triển mà Việt Nam đã ứng dụng thành công KH&CN hạt nhân trong nhiều lĩnh vực như nông nghiệp, y tế, hạt nhân, môi trường, công nghiệp” - Thứ trưởng Phạm Công Tạc cho hay.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Công Tạc phát biểu tại Hội nghị

Thứ trưởng cũng bày tỏ hy vọng tại Hội nghị này, các nhà khoa học, chuyên gia, nhà quản lý trên thế giới sẽ chia sẻ những kinh nghiệm, nghiên cứu về vấn đề nguyên tử, hạt nhân cho các chuyên gia của Việt Nam. Đây cũng là dịp để các đại biểu bàn về những vấn đề có cấu trúc vi mô nhưng ích lợi mang lại cho chính dân tộc Việt Nam, cũng như cho tất cả mọi người là vô cùng to lớn.

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh Vũ Thị Thu Thủy cho biết, Quảng Ninh là một tỉnh phía Đông Bắc của Việt Nam, có Vịnh Hạ Long là trung tâm du lịch của tỉnh và là điểm du lịch nổi tiếng của cả nước. Về công nghệ phóng xạ, hạt nhân, Quảng Ninh có một số cơ quan, tổ chức KH&CN, doanh nghiêp có hoạt động trong lĩnh vực ứng dụng năng lượng nguyên tử, sử dụng nguồn phóng xạ và thiết bị bức xạ. Đó là các cơ sở điều trị, khám chữa bệnh, phòng bệnh, các doanh nghiệp thuộc Tập đoàn Công nghiệp Than Khoáng sản Việt Nam. Bên cạnh đó, Quảng Ninh tiếp giáp với biên giới, giáp nhà máy điện hạt nhân của Trung Quốc nên sẽ đặt ra nhiều thách thức trong công tác quản lý, ứng dụng, ứng phó với sự cố an toàn bức xạ hạt nhân. Trong nhiều năm qua, Quảng Ninh luôn được Bộ KH&CN, VINATOM tạo điều kiện, đồng hành, tạo cơ chế để Quảng Ninh làm tốt công tác quản lý, phát triển tốt các ứng dụng năng lượng nguyên tử và sử dụng các nguồn bức xạ của các thiết bị bức xạ. Thời gian tới, Quảng Ninh cam kết chỉ đạo các đơn vị, doanh nghiệp, các tập đoàn kinh tế thực hiện tốt công tác quản lý an toàn nguồn phóng xạ và thiết bị bức xạ theo quy định.

Đại diện Bộ Năng lượng Hoa Kỳ, bà Nina Palmer nhấn mạnh, thị trường năng lượng toàn cầu đạt được nhiều tiến bộ thông qua việc hợp tác với Việt Nam cũng như thúc đẩy tăng trưởng mạnh mẽ nền kinh tế Việt Nam và đáp ứng yêu cầu năng lượng của Việt Nam. Bà Nina Palmer cũng đã giới thiệu về Văn phòng Năng lượng hạt nhân OENE của Bộ Năng lượng Hoa Kỳ, với sứ mệnh thúc đẩy việc sử dụng năng lượng hạt nhân đáp ứng nhu cầu về nguồn cung năng lượng của Hoa Kỳ, những vấn đề về môi trường cũng như đáp ứng nhu cầu về an ninh năng lượng, tập trung thúc đẩy những công nghệ tiên tiến về năng lượng, hỗ trợ mục tiêu của Chính phủ trong cung cấp nguồn lực trong nước về năng lượng, đảm bảo giảm thiếu khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Chúng tôi coi đây là vấn đề mang tính ưu tiên phát triển hệ thống lò phản ứng, cũng như cơ sở hạ tầng hạt nhân, qua đó đáp ứng những vấn đề vượt qua rào cản về chi phí, kỹ thuật, yêu cầu về an toàn, bảo an, bảo mật.

Qua việc tiến hành phản biện một cách nghiêm túc của các Hội đồng khoa học, VINANST-13 đã chọn được 243 báo cáo, trong đó có 166 báo cáo được trình bày (Oral presentations) tại các Tiểu ban chuyên môn và 77 báo cáo dán bảng (Posters).

Phiên toàn thể của Hội nghị đã diễn ra ngay ngày 07/8/2019 với 15 bài trình bày của các diễn giả là các nhà khoa học và chuyên gia hàng đầu đến từ các viện nghiên cứu, các trường đại học, các bệnh viện và các tổ chức uy tín trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử của Việt Nam và trên thế giới.

Tại Phiên toàn thể sáng 07/8, TS. Jane Gerado-Abaya, Giám đốc Phòng hợp tác kỹ thuật khu vực châu Á - Thái Bình Dương của IAEA đã trình bày về “Đóng góp của KH&CN hạt nhân cho sự phát triển bền vững”. Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam Trần Chí Thành trình bày về Hiện trạng nghiên cứu và phát triển của Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam (VINATOM) và dự án lò nghiên cứu mới tại Việt Nam. Lần thứ hai tham dự Hội nghị thuộc ngành năng lượng nguyên tử tại Việt Nam, đại diện của Tổ chức nghiên cứu hạt nhân châu Âu (CERN) tại Geneva, TS. Raghunath Sahoo đã trình bày về Vụ nổ lớn, nổ nhỏ và nổ mini: Tạo vật chất với thí nghiệm ALICE trên Máy gia tốc lớn đối chùm (LHC) của Trung tâm hạt nhân Châu Âu (CERN). Đại diện của Viện nghiên cứu Hóa - Lý RIKEN, Nhật Bản, TS. Pieter Doornenbal trình bày về Những thành tựu đạt được và hướng nghiên cứu trong tương lai qua báo cáo “Khám phá vùng hạt nhân lạ chưa được biết đến tại RIKEN”. GS. Phạm Duy Hiển, nguyên Phó Viện trưởng Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam trình về vấn đề Lan truyền phóng xạ đến Đông Nam Á từ tai nạn điện hạt nhân giả định ở Trung Quốc theo gió mùa Đông Bắc.

Trong lĩnh vực nghiên cứu về vật lý hạt nhân, GS. Đào Tiến Khoa, Viện Khoa học và Kỹ thuật hạt nhân, VINATOM trình bày về Phản ứng nhiệt hạch, bắt giữ neutron phát xạ, sao neutron và nguồn gốc của các nguyên tố. GS. Peter Egelhof đến từ GSI, Darmstadt, Đức trình bày về Cấu trúc của các hạt nhân lạ thông qua phản ứng trực tiếp: Các nghiên cứu với chùm tia phóng xạ được lưu giữ và với bia hoạt. Các kết quả nghiên cứu, tính toán khái niệm mới nhất về nơtron cho lò phản ứng nghiên cứu đa mục tiêu thông lượng cao nhằm phục vụ cho Dự án xây dựng trung tâm nghiên cứu khoa học và công nghệ hạt nhân mới trong tương lai của Việt Nam sẽ được đại điện cho nhóm nghiên cứu của Viện Nghiên cứu hạt nhân Đà Lạt, ThS Nguyễn Kiên Cường, trình bày tại Hội nghị. Tiếp theo là bài trình bày của GS. Sheldon Lansberger, Đại học Texas, Hoa Kỳ về độ phóng xạ trong lĩnh vực thăm dò dầu khí.

Mở đầu Phiên toàn thể buổi chiều 07/8, GS. Mai Trọng Khoa, Bệnh viện Bạch Mai, Việt Nam trình bày về Thực trạng ứng dụng bức xạ ion hóa trong chẩn đoán và điều trị bệnh ung thư và một số bệnh lý khác tại Việt Nam. Báo cáo cho thấy Việt Nam là một trong những quốc gia ứng dụng thành công một số kỹ thuật hiện đại, tiên tiến có sử dụng bức xạ ion hóa trong chẩn đoán và điều trị ung thư. GS. Peter Levai, đến từ MTA WIGNER RCP, Hungary đề cập đến Những câu hỏi mở trong lĩnh vực Vật lý hạt nhân đầu thế kỷ 21. Đến từ Đại học Công nghệ Chalmers, Thụy Điển, GS. Imre Pázsit sẽ trình bày về Lý thuyết nhiễu neutron và ứng dụng trong an toàn và chuẩn đoán nhiễu trong lò phản ứng nghiên cứu và năng lượng. GS. Masaki Saito đến từ TITECH và GS. Shinichi Nakayama đến từ Cơ quan Năng lượng nguyên tử Nhật Bản (JAEA) trình bày về kinh nghiệm và kết quả nghiên cứu trong đào tạo an toàn và an ninh hạt nhân toàn cầu cũng như chia sẻ về kinh nghiệm nghiên cứu và phát triển của JAEA trong khắc phục hậu quả môi trường và tháo dỡ nhà máy điện hạt nhân ở Fukushima.

Trong lĩnh vực nghiên cứu bức xạ, PGS.TS. Nguyễn Quốc Hiến, Trung tâm Nghiên cứu và Triển khai công nghệ bức xạ, VINATOM trình bày Tổng quan về ứng dụng công nghệ xử lý bức xạ tại Việt Nam.

Trong buổi Hội thảo IAEA, TS. Leonard I. Wassenaar, Trưởng phòng Phòng Khoa học và Ứng dụng hạt nhân, IAEA trao đổi vấn đề về Xây dựng và áp dụng các phương pháp phân tích đồng thời 3 đồng vị của phân tử nitrate trong đánh giá ô nhiễm dinh dưỡng trong nước ngầm và nước bề mặt. GS. Keith A. Hobson, Đại học Western Ontario, Canada sẽ giới thiệu bài về Sử dụng các đồng vị bền để theo dấu của động vật di trú. TS. Trịnh Anh Đức, Trung tâm Đào tạo hạt nhân, VINATOM trình bày về việc Đánh giá tác động của con người đến Đồng bằng sông Hồng bằng việc sử dụng các đồng vị bền trong nước và TS. Đặng Đức Nhận, Viện Khoa học và Kỹ thuật hạt nhân, VINATOM trình bày về Kỹ thuật đồng vị kết hợp với phương pháp hóa học trong nghiên cứu điều tra nguồn tài nguyên nước khoáng-nóng.

Ngoài Phiên toàn thể, Hội nghị có 6 Tiểu ban chuyên môn gồm:

- Tiểu ban A: Lò phản ứng, Điện hạt nhân và Đào tạo nguồn nhân lực;

- Tiểu ban B: Vật lý hạt nhân, Số liệu hạt nhân, Máy gia tốc và Phân tích hạt nhân;

- Tiểu ban C: Ghi đo bức xạ, An toàn bức xạ và Quan trắc môi trường;

- Tiểu ban D1-D2: Ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong y tế, công nghiệp và các lĩnh vực khác;

- Tiểu ban D3-D4: Ứng dụng kỹ thuật hạt nhân trong nông nghiệp và Ứng dụng công nghệ bức xạ;

- Tiểu ban E: Hóa phóng xạ, Hóa bức xạ, Hóa học hạt nhân, Chu trình nhiên liệu, Công nghệ vật liệu hạt nhân, Quản lý chất thải phóng xạ.

VINANST là Hội nghị thường niên được tổ chức hai năm một lần kể từ năm 1996. Trong những lần tổ chức gần đây, Hội nghị KH&CN hạt nhân được Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam tổ chức với quy mô lớn và tầm khu vực. Hội nghị đã thu hút được sự quan tâm và tham gia của nhiều các chuyên gia, các nhà khoa học, các cán bộ khoa học trẻ, các cán bộ quản lý của các bộ, ngành, cơ quan, địa phương và nhiều đại biểu đến từ các quốc gia có nền KH&CN hạt nhân tiên tiến.

Tham gia VINANST-13 tại Quảng Ninh từ ngày 07 - 09/8/2019 có trên 350 nhà khoa học thuộc hơn 40 tổ chức khoa học, công nghệ và giáo dục đào tạo trong nước cùng nhiều chuyên gia, đại diện các tập đoàn, hoạt động trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử của Nhật Bản, Pháp, Hàn Quốc, Hoa Kỳ, Ấn Độ, Liên bang Nga, Philipin, Singapo, Thái Lan, Morocco... Ngoài ra, Hội nghị còn có sự tham gia của các chuyên gia đến từ Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế, Tổ chức Nghiên cứu hạt nhân châu Âu, Viện nghiên cứu Hóa-Lý (RIKEN) và các chuyên gia đến từ các nước láng giềng như Lào và Campuchia.

VINANST-13 là một sự kiện khoa học quan trọng không chỉ đối với cộng đồng năng lượng nguyên tử Việt Nam mà còn có ý nghĩa lớn đối với thúc đẩy nghiên cứu khoa học, phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử của đất nước trong bối cảnh Việt Nam đang tích cực thúc đẩy khoa học công nghệ, ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình.

Nguồn: Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển truyền thông KH&CN, Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam