Ngày 22/4/2021 tại Hà Nội, Phó Thủ tướng Chính phủ Vũ Đức Đam đã có buổi làm việc với lãnh đạo Đại học Quốc gia (ĐHQG) Hà Nội, ĐHQG TPHCM, một số bộ ngành Trung ương.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam phát biểu tại buổi làm việc

Tại buổi làm việc, đại diện hai ĐHQG và nhiều ý kiến đề xuất cơ chế thí điểm tháo gỡ là những vấn đề liên quan đến huy động các nguồn nhân lực khoa học bên ngoài cũng như huy động, sử dụng nguồn lực phát triển, sử dụng tài sản công… hiện đang bị ràng buộc bởi nhiều quy định hiện hành. Đại diện hai ĐHQG cũng mong muốn được Bộ KH&CN cho phép thực hiện cơ chế thử nghiệm đối với một số nội dung về KH&CN như khai thác và thương mại hoá kết quả nghiên cứu; khoán sản phẩm cuối cùng đối với các nhiệm vụ KH&CN sử dụng ngân sách nhà nước trên nguyên tắc phép thử sai, chấp nhận rủi ro và độ trễ trong khoa học…

Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn khẳng định hai ĐHQG là một phần rất quan trọng của hệ thống giáo dục, vì vậy, Bộ GD&ĐT luôn nhất quán quan điểm tăng cường sức mạnh, tính tự chủ và tạo ra “giá trị gia tăng” mới cho hai ĐHQG, trong đó đặc biệt là tính tự chủ cao và thí điểm mô hình nghiên cứu KHCN mới. Điều quan trọng là bản thân hai ĐHQG phải đề ra những quy định rất cụ thể ngay trong quy chế hoạt hoạt động nội bộ của mình để thực hiện tự chủ.

Theo Bộ trưởng Bộ KH&CN Huỳnh Thành Đạt, để khai thác, phát huy được đội ngũ nghiên cứu khoa học trong các trường đại học, Bộ KH&CN và Bộ GD&ĐT thống nhất quan điểm tổ chức, phát triển, đầu tư cho các nhóm nghiên cứu mạnh trong cơ sở giáo dục đại học từ tiêu chí xác định đến cơ chế giao nhiệm vụ KH&CN…

Phát biểu tại buổi làm việc, Phó Thủ tướng đặt câu hỏi: Làm sao hai ĐHQG thực sự trở thành trung tâm nghiên cứu khoa học đầu đàn, gắn bó chặt chẽ với viện nghiên cứu của các bộ, ngành, hai viện Hàn lâm, các trường đại học và đặc biệt là các doanh nghiệp? Hai ĐHQG phải gắn nghiên cứu khoa học với đào tạo chất lượng cao, “với trách nhiệm của mình phải đi trước một bước mạnh mẽ hơn”. Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam gợi mở TPHCM lựa chọn những nhiệm vụ nghiên cứu KH&CN mũi nhọn, có đề tài do Bộ KH&CN hỗ trợ, có đề tài do UBND TPHCM hay từ các nguồn khác tại trợ để để đề nghị thí điểm, sau đó đúc kết để nhân rộng. Có hai điểm đáng lưu ý là phải chấp nhận nguyên tắc rủi ro trong khoa học, tin các nhà khoa học thay vì quản lý theo hướng chống thất thoát. Trên tinh thần đó, Bộ KH&CN, Bộ GD&ĐT cần khẩn trương nghiên cứu, có cách nghĩ mới, cách làm mới, làm sao để nguồn lực KH&CN đã ít nhưng được phân bổ cho những nơi có năng lực nghiên cứu thật sự. Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đề nghị Bộ KH&CN tổng hợp, sau đó công khai, minh bạch tất cả các nhiệm vụ nghiên cứu KH&CN của Trung ương, địa phương để những nhà khoa học, tổ chức, đơn vị nghiên cứu có năng lực thì thực hiện.

Kết luận cuộc làm việc, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhắc lại một trong những mục đích ban đầu đặt ra khi thành lập hai ĐHQG là phải trở thành trung tâm nghiên cứu khoa học và đào tạo chất lượng cao. Công bố xếp hạng mới nhất vừa qua, ĐHQG Hà Nội nằm trong tốp 500 trường ĐH hàng đầu thế giới, đặc biệt chỉ số chất lượng đào tạo nằm trong tốp 100. ĐHQG TPHCM cũng có những tiến bộ rất lớn. Công tác nghiên cứu khoa học cũng có những bước tiến lớn cả về số lượng lẫn chất lượng các công bố khoa học quốc tế, có những chương trình nghiên cứu ra được các sản phẩm. Tuy nhiên, vẫn còn một chặng đường dài để xứng tầm ĐHQG của một đất nước 100 triệu dân. Bên cạnh đó, cần tiếp tục đẩy mạnh cơ chế tự chủ ở hai ĐHQG với “hồn cốt” là phát huy tính sáng tạo, trách nhiệm về khoa học, học thuật đến từng bộ phận, giảng viên, sinh viên. Cần nghiêng về phía ủng hộ cho sự sáng tạo nếu có xung đột với việc giữ quản lý, điều hành thống nhất của ban giám đốc, của đại học lớn với bên dưới. Hai ĐHQG cũng phải chủ động đẩy mạnh hơn nữa hợp tác quốc tế như tiếp nhận giáo viên, nhà khoa học, giao lưu sinh viên quốc tế đến từ các nước tiên tiến, trường nổi tiếng; thúc đẩy hợp tác nghiên cứu khoa học quốc tế. Hai ĐHQG cần chọn ra một số lĩnh vực thực sự có thể làm được để hình thành nhiều nhóm nghiên cứu mạnh với cơ chế thử nghiệm trên tinh thần huy động nguồn lực cả nhà nước, cộng đồng doanh nghiệp, xã hội. Phó Thủ tướng cũng cho ý kiến về một số kiến nghị cụ thể như tổ chức cuộc làm việc định kỳ giữa lãnh đạo Bộ KH&CN, Bộ GD&ĐT với hai ĐHQG, hai Viện Hàn lâm; các cơ chế thử nghiệm đột phá về nghiên cứu, đào tạo; địa phương đặt hàng, giao nhiệm vụ, đề tài KH&CN; chính sách học phí; thu hút tài trợ, đóng góp của cựu sinh viên, không chỉ tài chính mà cả sự động viên tinh thần.

NASATI